Collega-schrijfster Eva Vriend begeleidt een schrijfgroep in de gevangenis (PI) in Lelystad. Dit doet ze voor de stichting Blocknotes, een prachtig initiatief van schrijfster Christine Otten, met als doel creatief schrijven in te zetten ‘voor empowerment en talentontwikkeling van mensen in de gevangenis’. Eén keer per jaar mag een schrijfdocent een gastschrijver uitnodigen, dit keer was de eer aan mij.
Ik ken Eva nog uit de tijd dat we beiden bij uitgeverij Balans zaten, zij werkte aan een boek over gezinsverzorging, en ik aan De Woonschool, over opgroeien in een gezin van zwakbegaafde ouders, onder toezicht van een batterij hulpverleners. Vergelijkbare onderwerpen. Het is alweer aardig wat jaar geleden, Eva heeft daarna vooral naam gemaakt als auteur op het gebied van de Zuiderzee, ik ben de kant van de familieverhalen en de voorouders opgegaan, en we zijn elkaar altijd blijven volgen.
Ik was prettig verrast toen ze mij vroeg een workshop intuïtief schrijven te verzorgen voor haar cursisten: gevangenen in een PI. Maar ik had toch even onderschat wat dat betekende. Ik vond het spannend, niet omdat ik voor een groep ‘zware jongens’ zou staan, maar omdat je maar moet hopen dat je opdrachten ook hier aanslaan. Waarvoor de mannen zaten wist ik niet, maar zouden ze er wel voor open staan om met hun ogen dicht of geloken, handen op de buik, hun ademhaling te volgen, waarna ze minutenlang achter elkaar zonder te stoppen zouden schrijven?
Eva verzekerde me dat dit geen probleem zou zijn.
Maar toen ik de opdrachten eens doorkeek die ik in de loop der jaren heb bedacht en vergaard, zonk de moed me bijkans in de schoenen. Alles leek te gaan over vrijheid, over buiten zijn en daarvan was ik me zeer bewust. Kun je een opdracht geven als ‘Waar kom ik vandaan?’ of op de betekenis van geweldloosheid of tevredenheid (hoe kun je tevreden zijn, als je vrijheid beperkt is?) ingaan.
‘Dat kunnen ze prima aan,’ zei Eva.
Ik vond het dus vooral spannend of mijn oefeningen zouden aanslaan – Eva deed ook mee – gelukkig ging het wonderbaarlijk goed. Op de oefening ‘Welk dier ben jij?’ kwam: een condor (M.) omdat die voor vrijheid staat en overzicht heeft als hij hoog in de lucht zweeft; een tijger (I.) of nee toch liever een vis, die ook voor vrijheid staat en snel kan wegkomen; een mier (D.) omdat die 3x zijn eigen lichaamsgewicht kan dragen, een schakeltje is in een groot netwerk waarin iedereen zijn taak heeft, en omdat hij zo slim is; een wolf (J.) die deel uitmaakt van een roedel, maar ook graag alleen is en een geitje (Eva) omdat die sociaal is, empathisch, en in de wei bij paarden wordt gezet vanwege de rustgevende invloed. Zo mooi vond ik dat, ieder nam een dier waar hij/zij zich senang bij voelde, een dier dat stond voor buiten, voor verlangen, voor controle, voor familie en vrijheid, voor empathie.
D. kwam te laat, maakte voortdurend grapjes en scherpe opmerkingen. In een andere gevangenis had hij al meditatie gedaan, voor hem waren de ademoefeningen niets bijzonders. Hij deelde de cel met een van de andere jongens, die bezig was met zijn autobiografie. Eva drukte hem op het hart om vaker dan alleen in de les aan zijn manuscript te werken, maar of hij dat oppikt? Je weet nooit wat er blijft hangen van wat je wilt meegeven, maar we hebben even de ruimte genomen daar om op een andere manier te schrijven, we wisselden ervaringen uit en hadden vooral lol. De tijd vloog om. Precies om 11.29 klopte een cipier op de deur. Nog een minuut, dan moeten jullie echt weg. Gewoonlijk mag ik graag Goethe citeren: ´In de beperking toont zich de meester.´ Maar die vlieger ging hier niet op.
Op 5 februari a.s. beginnen weer de online schrijfsessies De Magische Pen (zie onder de knop ‘workshops’ of meld je aan: info@christeljansen.nl)
Openingsafbeelding: Stepping stones ©Twan Straten
