Elk jaar ergens eind mei, hebben we hier ‘de invasie der brasems’. Had ik nog nooit van gehoord voor ik op het water ging wonen. Hier in een inham van de Waal bij Nijmegen stromen de vissen jaarlijks massaal toe om kuit te schieten. Geen mens die zich dan nog in het water waagt. Duizenden vissen krioelen langs elkaar en schieten hun voorraad kuit af op de stenen aan de oever en de mannetjes plonsen daar overheen. Reigers staan aan de kant te loeren of er een behaphaar exemplaar tussen zwemt, de aalscholver duikt vaker onder dan gebruikelijk, op zoek naar lekkers.
Kuikentjes
Dat voortplanting een oerdrift is, weet iedereen, maar hier in de natuur word je er met je neus op gedrukt. Ook hoe verschillend daarmee wordt omgegaan. Neem de eend die bij ons in een hoge plantenbak op het dek broedde. Op een maandagmorgen zag ik zowaar tien kuikentjes uit de eieren kruipen. Moeder dook het water in, riep haar kinderen, de kuikentjes kukelden over de rand van de plantenbak en lieten zich vol vertrouwen in het water vallen. Vervolgens zag ik moeder met kinderen dagenlang niet meer, al wist een buurvrouw me te vertellen dat moeder eend snel alweer belaagd werd door twee mannetjes (en eenden seks is niet voor de poes). Pas drie dagen later zag ik haar langs zwemmen met nog maar drie jonkies. Een paar dagen later was er nog maar een over, uiteindelijk bleef ze moederziel alleen achter.
Nee, dan de Nijlgans. Moeders hoedt haar negen kinderen onder haar vleugels, vader staat er op het strandje op een afstand bij te kijken, gakkend naar elk ongewenst object dat zich te dicht in de buurt waagt. Dagelijks zwemt de familie langs, moeder voorop, vader achteraan. Niet één kuiken is verloren gegaan.
Mijn absolute favoriet is trouwens de fuut. Alleen al de manier waarop futen elkaar het hof maken, met hun kopjes langs elkaar heen draaiend en hun veren opstekend, om uiteindelijk met hun lange halzen een sierlijk hartje te vormen. En moeder fuut die met haar kinderen op de rug, veilig tussen haar vleugels, rondzwemt.
Moederliefde
Moederliefde, het lijkt zo vanzelfsprekend maar dat is het niet. In Mijn moeder wil mijn naam niet weten, de roman die komend najaar zal verschijnen bij uitgeverij Nieuw-Amsterdam, schrijf ik over een van de laatste taboes: een moeder die niet tot moederen in staat was, en vooral de kinderen die daar hun leven lang onder lijden. De moeder die ik beschrijf is zelfs zo beschadigd dat ze het bestaan van drie van haar kinderen ontkent.
Binnenkort meer hierover. Wat ik nu al wil vertellen is dat het optekenen van dit verhaal – gebaseerd op een waargebeurde familiegeschiedenis – een ongelofelijke zoektocht was.
Mijn grootste euvel was misschien wel dat ik het verhaal aanvankelijk waarheidsgetrouw, non-fictie, wilde opschrijven omdat het zo’n ongelooflijke geschiedenis is, dat ik vreesde dat niemand het zou geloven als ik het zou romantiseren. Maar het werkte op een of andere manier niet. Wel bij het verhaal van de kinderen, omdat die nog leven, mij vertrouwden en deelgenoot maakten. Omdat ik hun verhalen kon nazoeken en bevestigen. Maar om de moeder te kunnen doorgronden, die in 2010 overleed, moest ik me tot de fictie wenden. Eenvoudigweg omdat er te weinig informatie over haar jeugd was en ik haar op basis daarvan niet tot leven kon wekken op papier.
Voel je vrij
Nu ik het zo opschrijf, lijkt het allemaal zo eenvoudig, maar het was een ware ‘schrijfhel’ waar ik doorheen moest. Ruim een jaar kon ik het manuscript niet inzien, raakte er zelfs van in paniek. Ik ging schrijven met de hand, de morning-pages, een beproefde methode om je ‘los te schrijven’. Gaf workshops aan schrijvers en journalisten die net als ik vastzaten (of gewoon eens wat nieuws wilden proberen), verdiepte me in allerhande methodes die je energie losmaken, je creativiteit aanboren, huurde een redacteur in, zei dat ik mijn boek wilde fictionaliseren waarop hij riep: ‘Voel je vrij. Je hebt geen uitgever.’ Een zin van niets, die bij mij precies goed viel en een doorbraak betekende. Het boek komt er nu dus binnenkort. Maar uit deze crisis is nog iets anders heel moois voortgekomen. De cursus: Schrijf je helder!
In september gaat opnieuw een cursus van start. In vijf online lessen, leer je om middels korte meditaties en speelse schrijf- en taaloefeningen op een andere manier naar je eigen taal te kijken. Je gaat al schrijvend reflecteren en je zult merken dat je als vanzelf vertraagt en stiller wordt van binnen. Dit helpt je om beter te focussen, je helder uit te drukken, je eigen stijl te ontwikkelen en jezelf scherp(er) te zien. Mij heeft het veel opgeleverd en de deelnemers aan de vorige cursus ook.
Heb je interesse? In juni kun je meedoen met een introductieles.
Workshops – Christel Jansen | Verhalenonderzoeker
